Constant - New Babylon Aan ons de vrijheid

28 mei - 25 september 2016

Een wereld zonder grenzen. Mensen die niet hoeven te werken, maar vrij zijn om te spelen en te reizen. Constant Nieuwenhuys (1920 - 2005) verbeeldde zijn ideeën over een nieuwe wereld in een van de meest visionaire en omvangrijke beeldende kunst projecten uit de naoorlogse kunstgeschiedenis: New Babylon. Tot op de dag van vandaag, en misschien juist wel in de huidige maatschappij, een inspiratiebron voor velen. Het Gemeentemuseum Den Haag beheert het overgrote deel van dit project en deed er uitvoerig onderzoek naar, in nauwe samenwerking met Fondation Constant. Naar aanleiding hiervan presenteert het museum deze zomer een van de grootste tentoonstellingen ooit over dit intrigerende project dat centraal staat binnen Constants oeuvre.

Constant Nieuwenhuys, kortweg Constant, was niet alleen een vooraanstaand lid van de CoBrA-groep, maar is minstens even befaamd om New Babylon, een tot de verbeelding sprekend project waar hij bijna twintig jaar aan werkte. Na de Tweede Wereldoorlog ziet hij hoe alles opnieuw moet worden opgebouwd en hoe de samenleving in de jaren 50 verandert door de toenemende automatisering. Hij ontpopt zich tot een waar visionair en toont de buitenwereld aan de hand van maquettes, constructies, geografische kaarten, schilderijen, tekeningen, aquarellen, grafiek, films, teksten, lezingen en tijdelijke ‘omgevingen’ hoe de nieuwe wereld eruit zal zien. De tentoonstelling brengt zowel het project zelf als de ontwikkeling naar New Babylon in beeld. Al in de CoBrA-periode (1948-1951) en de periode die het beste samen te vatten is als een zoektocht naar een synthese der kunsten (1951-1956) heeft Constant namelijk ideeën die hij later in New Babylon bij elkaar brengt en verder uitwerkt.

Vrijheid

De mens zal zich in de ogen van Constant ontwikkelen tot een ‘homo ludens’, een spelende mens, creatief, vrij van werk en vrij van grenzen. Boven de bestaande steden worden nieuwe leefomgevingen gecreëerd waar iedereen vrij is om te gaan en staan waar hij wil. New Babylon ligt als vorm echter niet vast, Constant deed slechts suggesties voor de manier waarop de nieuwe wereld ingericht kan worden. Het is aan de mens om New Babylon creatief vorm te geven, afhankelijk van de behoeftes die er zijn. Zelf verwoordde hij dit als volgt: “Alles moet mogelijk blijven, alles moet kunnen gebeuren, de omgeving wordt gecreëerd door de activiteiten van het leven en niet andersom”.

Reconstructies

Na een tentoonstelling in het Gemeentemuseum in 1974 blijft het grootste deel van New Babylon achter in het museum. Constant wilde zijn atelier leegmaken om weer te kunnen schilderen. “Het is hier veilig opgeborgen”, zo gaf hij destijds aan, “wachtend op gunstiger tijden en toekomstige generaties”.Een substantieel deel is door het Gemeentemuseum in de komende decennia verworven voor de collectie. Er zijn regelmatig onderdelen getoond, maar niet eerder is New Babylon in al zijn diversiteit (met uitgebreide documentatie en reconstructies) voor het voetlicht gebracht met onder andere enkele reconstructies van ‘omgevingen’. Deze reconstructies benadrukken de ludieke, speelse kant van het project. Ook de Projectenzaal wordt benut voor deze uitgebreide tentoonstelling. Hier is een sectie van het Deurenlabyrinth te zien, ontwikkeld voor de tentoonstelling in 1974. In de tentoonstellingszalen wordt een reconstructie van het speeltoestel Ludieke trap geplaatst, in 1968 getoond in het Amsterdams Historisch Museum. De tentoonstelling kwam tot stand in nauwe samenwerking met Fondation Constant en het Reina Sofia in Madrid, waar de tentoonstelling eerder te zien was.

Samenwerking met Cobra Museum

Samen met het Cobra Museum voor Moderne Kunst tonen we deze zomer de veelzijdigheid van Constant. Onder de noemer Constant. Ruimte + Kleur. Van Cobra tot New Babylon is in dezelfde periode in Amstelveen een tentoonstelling te zien waar met name de tot nu toe onderbelichte en zeer boeiende periode van Constant, voorafgaand aan New Babylon, centraal staat. Beide musea werken nauw samen met Fondation Constant.

Publicatie en kinderboekje

Bij de tentoonstelling verschijnt een uitgebreide catalogus (Nederlandstalig bij uitgeverij Hannibal en Engelstalig bij uitgeverij Hatje Cantz) met teksten van Laura Stamps, Rem Koolhaas, Willemijn Stokvis, Mark Wigley, Pascal Gielen, Trudy van der Horst en teksten van Constant zelf. Tevens verschijnt een kinderboekje over Constant bij uitgeverij Leopold met teksten van Maranke Rinck en tekeningen van Martijn van der Linden. De kindermuseumzaal zal in het teken staan van dit boekje.

De tentoonstelling en publicatie komen tot stand in nauwe samenwerking met Fondation Constant en met dank aan Mondriaan Fonds en RKD Nederlands instituut voor kunsthistorische documentatie.