Socrateslezing door historicus Philipp Blom

Den Haag (NB) - Kan de Verlichting de moderne westerse mens nog inspiratie bieden? Historicus en romanschrijver Philipp Blom vindt van wel. In de jaarlijkse Socrateslezing van het Humanistisch Verbond en de Humanistische Alliantie schetst hij een nieuwe seculiere ethiek. De lezing vindt plaats op zondagmiddag 4 november in Den Haag.

Is de seculiere mens veroordeeld tot spirituele leegte? Hebben de verlichtingsidealen hun langste tijd gehad als inspiratie voor de seculiere moderne Europeaan? Historicus Philipp Blom beantwoordt deze vragen in de Socrateslezing 2012 met een hartstochtelijk nee.

Bas Heijne stelde in de vorige Socrateslezing ‘Militant humanisme’ dat de verlichtingsidealen te abstract zijn, waardoor veel mensen terugvallen op religie. Blom geeft een alternatief. Hij meent dat wij inderdaad gevangen zitten in een te ‘koud’ en rationeel idee van Verlichting, dat te weinig ruimte laat voor de aardse en dierlijke kanten van de mens, zoals passie, lichamelijkheid, het materiële maar ook bijvoorbeeld empathie. De cultus van de ratio is in de plaats gekomen van religie, heeft er trekken van overgenomen en ontkent het aardse net zozeer. Eenzijdige redelijkheid is, net als religie, te beperkt als inspiratiebron en leidraad voor de aardse mens. De belangrijkste en diepste doelen van ons leven zijn niet rationeel, al kan de rede wel helpen ze te verwezenlijken. Maar het seculiere denken biedt meer.

Volgens Blom is een vruchtbaar alternatief om ons van die beperkte opvatting te bevrijden en ons te laten inspireren door verlichtingsfilosofen zoals Montaigne, Hume, Diderot en Darwin. Zij accepteren dat mensen niet alleen door de rede worden gestuurd, maar vooral passionele dieren zijn. Als inspiratie voor de samenleving en ons persoonlijk leven is door hun ideeën de Verlichting in Europa niet uitgerangeerd, meent Blom. Ze moet haar plek grotendeels nog krijgen.

Rein Zunderdorp, voorzitter van het Humanistisch Verbond over de lezing: “Als humanisten geloven we nog steeds in de verlichtingsidealen, van vrijheid, gelijkheid en broederschap. Maar met mij willen velen binnen de humanistische beweging meer aandacht voor lichamelijkheid, genot, en de driften die ook bepalend zijn voor onze omgang met elkaar.”

Philipp Blom is historicus, journalist, vertaler en romancier. Hij is geboren in Hamburg en studeerde in Wenen en Oxford. Komend jaar verruilt hij zijn woonplaats Wenen voor Los Angelos om te werken  aan een boek over de cultuurgeschiedenis in het interbellum in Europa en de Verenigde Staten. Blom werd onder meer bekend door 'Het verdorven genootschap', over de radicale Verlichting in Frankrijk, met speciale aandacht voor d’Holbach en Diderot. Blom spreekt zijn lezing in het Nederlands uit. 

De Socrateslezing, een initiatief van het Humanistisch Verbond (1984), geeft commentaar op maatschappelijke ontwikkelingen vanuit een humanistisch perspectief. De jaarlijkse lezing werd eerder uitgesproken door onder meer Hans Achterhuis, Anil Ramdas, Fernando Savater, Fouad Laroui & Paul Scheffer, Lodewijk de Waal, Beate Roessler & Britta Böhler,  Rutger Claassen & Arnold Heertje, Vincent Icke en Bas Heijne.

De Socrateslezing, georganiseerd door het Humanistisch Verbond en de Humanistische Alliantie, vindt plaats op zondag 4 november van 15.00-17.00 uur in Sociëteit de Witte in Den Haag en is gratis toegankelijk. Meer informatie en aanmelding op: www.socrateslezing.nl/