Eerdere studies te kort om stijging te zien

Gebruik antidepressiva opmerkelijk resistent tegen negatief nieuws

Negatieve publiciteit heeft nauwelijks effect op het gebruik van antidepressiva onder volwassenen. Dit blijkt uit een unieke studie over een periode van 10 jaar uitgevoerd door wetenschappers van de Universiteit Utrecht en medegefinancierd door het Topinstituut Pharma. In 2010 was in Nederland het gebruik 1,6 keer zo groot als in 2000, terwijl in Engeland zelfs sprake was van een ruime verdubbeling. ‘Opzienbarend’, aldus onderzoeksleider prof. dr. Toine Pieters. ‘Eerdere studies omvatten een periode van 3 op 4 jaar. Daarin was dit effect niet te zien.’

Vanaf eind jaren negentig maakte de ‘shy pill’ paroxetine zowel in Nederland als in Engeland een grote opkomst door. Rond 2002 bleek echter dat selectief was omgegaan met de uitkomsten van tests met paroxetine bij kinderen en jongvolwassenen. Al in de eerste maanden na een geruchtmakende documentaire van de BBC hierover nam het gebruik in Engeland sterk af. In Nederland was het effect minder heftig, maar is sinds 2004 ook sprake van een continue afname van het gebruik.

Centraal in het onderzoek van Toine Pieters en zijn team staan de twee waarschuwingen voor het gebruik van paroxetine en vergelijkbare antidepressiva bij kinderen en jongvolwassenen, één in 2003/2004 en één in 2007/2008. Voor deze leeftijdsgroep worden de genoemde middelen afgeraden, omdat ze een verhoogd risico op gedachten over zelfdoding met zich meebrengen.

Verschuiving naar andere antidepressiva

Beide waarschuwingen hadden een dubbel effect: het gebruik van paroxetine bij kinderen en jongvolwassenen nam af en het gebruik van fluoxetine en sertraline, het voor deze leeftijd aanbevolen antidepressiva, nam toe. Opvallend genoeg neemt echter de laatste jaren ook het gebruik van citalopram en escitaloproam toe, waarvan niet bekend is of het werkzaam en veilig is voor kinderen en jongvolwassenen. Het gebruik van antidepressiva in deze leeftijdsgroepen is echter marginaal ten opzichte van het totale gebruik.

Bij volwassenen leidde de negatieve publiciteit rond de twee waarschuwingen in Engeland, waar twee keer meer antidepressiva wordt gebruikt dan in Nederland, tot een sterke afname in het gebruik van paroxetine. Het totale gebruik van antidepressiva bleef echter groeien, eerst wat vertraagd, later weer op volle kracht.

In Nederland daalde na de eerste waarschuwing het totale gebruik van antidepressiva door volwassenen licht, maar ook dat was slechts een tijdelijk effect. Al vrij snel zette de groei weer in. Sinds de tweede waarschuwing is het gebruik stabiel gebleven, zij het wel 1,6 zo hoog als 10 jaar geleden.

Steeds meer gebruik bij ouderen

Voor de ene pil komt dus hooguit een andere in de plaats, concludeert promovendus Francisco Hernandez, en ondanks negatieve publiciteit blijft de behoefte aan pillen groot. ‘Wat uit ons onderzoek blijkt, is dat in Nederland steeds meer volwassenen en ouderen antidepressiva gebruiken. Daarnaast weten we dat patiënten de pillen langer blijven slikken.’

Publicatie

‘A 10-year analysis of the effects of media coverage of regulatory warnings on antidepressant use in the Netherlands and UK’

Juan Francisco Hernandez, Aukje K. Mantel-Teeuwisse, Ghislaine J.M.W. van Thiel, Svetlana V. Belitser, Jan Warmerdam, Vincent de Valk, Jan A.M. Raaijmakers, Toine Pieters

PLOS ONE, 2012

Dit onderzoek is mede gefinancierd door het Topinstituut Pharma (TIPharma).