Wereldwijd grondwatergebruik is te groot

Het wereldwijde grondwatergebruik is ongeveer 3,5 keer te groot. In belangrijke landbouwgebieden worden de grondwatervoorraden zodanig uitgeput dat 1,7 miljard mensen gevaar lopen. Dat volgt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht en de McGill University (Canada) dat deze week is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. “Dankzij de door ons ontwikkelde ‘grondwatervoetafdruk’ kunnen landbouwactiviteiten in een land worden verduurzaamd.”

Grondwatervoetafdruk

De onderzoekers ontwikkelden een nieuwe methode om de balans tussen grondwatergebruik en grondwateraanvulling in een gebied uit te drukken: de 'grondwatervoetafdruk'. Dit is het landoppervlak dat nodig is om grondwateronttrekking in een gebied in balans te brengen met de aanvulling door regen, waarbij er ook nog voldoende rivierafvoer overblijft om ecosystemen levensvatbaar te houden. “Met deze grondwatervoetafdruk kunnen wij nu wereldwijd per regio zien of grondwater op een duurzame manier wordt gebruikt, of dat er uitputting ontstaat”, aldus Marc Bierkens, leider van het Utrechtse team. “Wordt de grondwatervoetafdruk groter dan één, dan is er sprake van niet-duurzame onttrekking.”

20% put grondwater ernstig uit

“De wereldwijde grondwatervoetafdruk is meer dan 3,5 keer zo groot als alle grondwaterrijke gebieden in de wereld”, zegt Yoshihide Wada, een van de auteurs verbonden aan de Universiteit Utrecht. “Toch heeft 80% van de grondwaterrijke gebieden een duurzame grondwatervoetafdruk – dat wil zeggen: kleiner dan 1. Dit betekent dat in de overige 20% de grondwatervoorraad zwaar uitgeput wordt. Op termijn vormt dit een bedreiging voor de bestaanszekerheid van 1,7 miljard mensen die nu in deze gebieden – vooral in Azië en Noord-Amerika – wonen” (zie wereldkaart 1). Dat in deze gebieden toch zoveel grondwater onttrokken kan worden, komt omdat de voorraad al lang geleden is opgebouwd.

Landbouw verplaatsen of opschalen

De onderzoekers hebben met de grondwatervoetafdruk de regionale verschillen in duurzaam grondwatergebruik inzichtelijk gemaakt. Hierdoor kunnen beleidsmakers en overheden zien waar de landbouw het grondwater uitput en waar nog grondwater gebruikt kan worden om de landbouwproductie te verhogen (zie wereldkaart 2). Op deze manier kan grondwater beter beheerd worden. “Zo is het mogelijk om de productie te verplaatsen naar aangrenzende gebieden die nog voldoende grondwater hebben, of de balans te wijzigen door grondwateronttrekking te verminderen of de grondwateraanvulling op te voeren”, aldus Rens van Beek van de Universiteit Utrecht. “Dankzij onze ‘grondwatervoetafdruk’ kan worden nagegaan of landbouwactiviteiten in een land verduurzaamd kunnen worden.”

Eerdere onderzoeken

De Utrechtse wetenschappers doen al jaren onderzoek naar het wereldwijde grondwatergebruik. Dit jaar ontdekten zij dat een aanzienlijk deel van het irrigatiewater op een niet-duurzame manier gewonnen wordt (nieuwsbericht). Ook concludeerden zij dit jaar in een ander onderzoek dat het oppompen van grondwater de komende jaren een belangrijke bijdrage aan de wereldwijde zeespiegelstijging zal vormen (nieuwsbericht).

Publicatie

Tom Gleeson, Yoshihide Wada, Marc Bierkens en Rens van Beek, ‘Water balance of global aquifers revealed by groundwater footprint’, Nature, 2012.

Wereldkaarten

Wereldkaart 1: Grondwatervoetafdruk

De donkerblauwe gebieden hebben een grondwatervoetafdruk kleiner dan 1; hier is grondwateronttrekking ook op de lange termijn duurzaam. De rode gebieden in Noord-Amerika en Azië hebben echter een veel grotere grondwatervoetafdruk. Die van de Upper Ganges is zelf 54 keer groter. Het gebied zou dus eigenlijk 54 keer groter moeten zijn om de neerslag op te vangen die nodig is om de huidige grondwateronttrekking mogelijk te maken. Grondwater in gebieden met een grote grondwaterafdruk wordt ernstig uitgeput. Het staafdiagram laat zien dat voor de meeste gebieden (80%) de grondwatervoetafdruk kleiner dan 1 is. Hier gebruikt men grondwater op een duurzame manier.

Wereldkaart 2: Uitbreiden landbouwactiviteiten

In veel gebieden kan de voedselproductie worden opgeschroefd, waarbij het grondwatergebruik toch duurzaam blijft. Deze gebieden zijn groen weergegeven en hebben een grondwatervoetafdruk kleiner dan 1. In de rode gebieden is al sprake van grondwateruitputting en is verdere uitbreiding van landbouwactiviteiten niet duurzaam. Gebieden waar geen regionale grondwateropslag aanwezig is, maar waar wel een toename in landbouwopbrengst mogelijk is, zijn wit gelaten. Gebieden waar geen hogere landbouwopbrengst mogelijk is, zijn met grijs afgedekt.