Tentenkamp op wankele basis ontruimd

Op woensdag 23 mei heeft de advocaat van het tentenkamp van uitgeprocedeerde asielzoekers in Ter Apel vanaf het krieken van de dag aan alle betrokken instanties herhaaldelijk meegedeeld dat hij, als er een maatregel zou volgen tegen het voortbestaan van het tentenkamp, hij dat door een rechter wilde laten toetsen. Dat daar overheen is gewalst door met name de burgemeester van Vlagtwedde, die een, overigens nog steeds lopende, noodverordening uitvaardigde en direct begon met ontruimen, is een grof schandaal. Als er al sprake was van escalatie, waar de burgemeester niet moe van werd dat telkens te benadrukken, dan heeft deze onduidelijkheid over de rechtspositie en rechtsbescherming van de actievoerende asielzoekers daar zeker toe bijgedragen.

De voorlopige voorzieningen tegen het bevel en de verordening werden door de burgemeester niet afgewacht, waardoor ze een loopje met de rechten van de asielzoekers en en passant de rechtsstaat nam. Het tentenkamp is ontruimd, alle spullen verwijderd, de asielzoekers opgepakt en naar verschillende centra in het land gebracht en het weiland is weer een weiland. Met als bijzonderheid dat het het enige weiland in Nederland is met een permanente, oneindige noodverordening.

Vanochtend werden dus in een ietwat surrealistische setting de bezwaren van de mede-organisatoren van het tentenkamp op de rechtbank in Groningen behandeld. Buiten spandoeken ter ondersteuning van de vluchtelingen, en stukken roodwit lint uit het ontmantelde tentenkamp, binnen een juridisch steekspel over het belang van deze bijeenkomst. Is er wel bezwaar of beroep mogelijk tegen een noodbevel of noodverordening? Daar werd over van mening verschild; indirect zou het wel kunnen door een strafrechter, als er sprake is van rechtsvervolging waarbij die noodverordening speelt, maar dat is hier niet het geval. De 118 arrestanten gaan kennelijk niet vervolgd worden. Civielrechtelijk ligt er een weg open, dat gaan de tentenkampers sowieso nog doen.

Het belang is natuurlijk evident; de manifestatie gaat om het zichtbaar maken van een

maatschappelijk schrijnende situatie, om aandacht te vragen voor de situatie van uitgeprocedeerde asielzoekers, die niet kunnen, willen of mogen terugkeren naar het land van herkomst of die ook niet elders hun toekomst mogen opbouwen. De actie met het tentenkamp, waarin hun situatie zichtbaar werd voor de hele samenleving, waar ze hun verhaal konden vertellen en waar zelfs aandacht voor medische toestanden was, is door de ontruiming niet onherstelbaar gefrustreerd, want er ligt nu deze voorlopige voorziening waarin wordt geëist terug te keren naar het tentenkampterrein voor voortzetting van de manifestatie. Aldus de advocaat.

De advocaat van de burgemeester begon vervolgens in bijna apocalyptische termen een beeld te schetsen waarom er ‘doorgepakt’ moest worden: demonstratie begon op 8 mei klein, maar kreeg ‘een enorme aanzuigende werking’, ‘Somaliërs en Iraniërs meldden zich in grote getale’, het was ‘totaal onoverzichtelijk’, van buiten kon je niet meer zien wat zich binnen het kamp afspeelde, ‘mensen die zich voor auto’s gooiden, op auto’s sloegen’, ‘volkomen onoverzichtelijk, volkomen onhoudbaar’, 80 tenten ‘kriskras door elkaar’, ‘acuut brandgevaar’ en ‘legionella’. Er waren ‘herhaaldelijk onderlinge strubbelingen’ en de eigen ordedienst van de asielzoekers gaf in het weekend aan de greep te verliezen. Er waren ‘bijlen, zagen en ijzeren staven’ aanwezig op het kamp en die voorwerpen zouden bij een eventueel conflict gebruikt kunnen worden. Ook kwamen er twee mensen met Jerrycans aanlopen, die zijn direct gearresteerd.

Er waren veel zieken op het kamp, die medische zorg nodig hadden. Er was een geval van schurft, een longontsteking en suikerziekte. Er moest ingegrepen gaan worden, er gaan hele grote ongelukken gebeuren, was het idee van de burgemeester. Op die woensdagochtend blijven er 120 mensen op het kamp over en is de sfeer volgens de burgemeester ‘veel grimmiger’. Met de groep Somaliërs werd nog gesproken, die gaven aan niets te verliezen te hebben en ‘na ons de zondvloed’. Toen is om 13.45 ‘met een noodbevel’ de noodverordening afgekondigd, werd de Mobiele Eenheid ingezet en 118 mensen gearresteerd en alle spullen van het terrein verwijderd.

Hadden er geen andere, minder vergaande, maatregelen kunnen worden genomen wilde de rechter weten? De advocaat van de burgemeester begint weer over ‘escalerende hoeveelheden’ en draait zijn plaat weer van voren af aan. Dat zal hij tijdens de zitting nog een aantal maal doen, hij gelooft kennelijk in de kracht van de herhaling en minder in die van bewijsvoering.

Dan laat-ie nog vallen dat de basis van het noodbevel de ‘niet-aangemelde demonstratie’ was. De advocaat van het kamp maakt daar gehakt van; in de Algemene Plaatselijke Verordening van Vlagtwedde staat dat een mondelinge mededeling voldoende is. Bovendien is de burgemeester meerdere keren op het kamp geweest, dus hoeveel mededeling moet je nog hebben dan? En over de noodbevoegdheden; die mogen pas in beeld komen als andere voorliggende bevoegdheden niet in aanmerking komen.

Nergens blijkt dat de burgemeester zelfs maar heeft geprobeerd om in overleg met de bewoners van het tentenkamp de issues van brandveiligheid of watervoorziening te bespreken en op te lossen. Natuurlijk, de autoriteiten zaten helemaal niet te wachten op en veilige manifestatie, zonder brandgevaar en gevaar voor legionella-uitbraak. Dan zou immers weer een grondslag voor ontruiming wegvallen.  

En er was wel degelijk toezicht: twee vaste agenten, waaronder de wijkagent uit Ter Apel, waren op eigen verzoek degenen die altijd het kamp konden inspecteren. Daarnaast was er continue overleg met de COA en het kamp is op hun verzoek ook beperkt en er is ook geen meubilair op het kamp toegelaten. De generator is buiten het woongedeelte van het kamp geplaatst (overigens waren de Jerrycans benzine voor de generator). Er waren per tent emmers, blusdekens en brandblussers aanwezig. De sloot in de nabijheid van het tentenkamp zou voldoende water hebben geboden om eventuele brandjes te blussen. De brandweer was overigens een dag voor de ontruiming richting de bewoners van het kamp aanmerkelijk positiever over de brandveiligheid dan in het rapport wat de burgemeester op de zitting openbaar maakte.

Dat de brandweer een ander beeld schetste richting de burgemeester was vooral ‘politiek handig’, aldus de advocaat van de demonstranten. Daarnaast missen de specificaties van het gevaar en had er natuurlijk overleg moeten plaatsvinden over de eventuele gevaren en hoe die op te lossen.

Voor wat betreft de gezondheid: er waren 3 verpleegkundigen en 2 artsen met grote regelmaat aanwezig in het kamp. En bij het uitgiftepunt van het water, een halve pallet met flessen, waren permanent mensen aanwezig die ervoor waakten dat het water te warm zou worden en gevaren voor de gezondheid zou opleveren.

De rechter heeft alle standpunten gehoord en sluit de zitting. Alvorens dat te doen wil hij nog toestemming van de advocaat van de demonstranten om stukken die de gemeente geheim wil houden wel door hem, de rechter dus, te laten meewegen in zijn oordeel. Die toestemming krijgt hij niet. Het zou gaan om stukken van ‘het crisisteam’, verslagen van de driehoek (burgemeester, hoofdcommissaris en officier van justitie), observaties vanuit het AZC en verslagen van gesprekken met asielzoekers en betrokkenen aan wie vertrouwelijkheid is beloofd.