Stichting Kerkelijk Kunstbezit stopt haar activiteiten

De Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland (SKKN) te Utrecht, die zich richt op de registratie en ontsluiting van het kunst- en cultuurbezit van de Nederlandse kerken en kloosters, beëindigt haar activiteiten per 1 juli 2012. Na 35 jaar is de SKKN, om bedrijfseconomische redenen, gedwongen haar deuren te sluiten. Archief, bibliotheek en databank van de op te heffen stichting zullen tijdelijk niet toegankelijk zijn, terwijl er gezocht wordt naar een instelling die het beheer op een goede wijze kan overnemen. Desondanks is het bestuur van de SKKN verheugd dat de Raad voor Cultuur in haar recente advies kiest voor verantwoord behoud en beheer van het religieus erfgoed en positief adviseert over de plannen van Museum Catharijneconvent op dit terrein.

De SKKN werd in 1977 opgericht als samenwerkingsverband tussen kerken en overheid en de stichting heeft zich de afgelopen decennia kunnen ontwikkelen tot een interkerkelijke, landelijk opererende instelling die niet alleen nauw verbonden is met de kerkelijke achterban, maar ook met de erfgoedsector.

Van meer dan 4.000 kerken en kloosters is het roerende bezit geregistreerd en gefotografeerd. De SKKN heeft gegevens verzameld over meer dan 155.000 voorwerpen, geïllustreerd door ca. 300.000 foto’s. Hierbij is niet alleen aandacht voor kunsthistorisch waardevolle objecten zoals schilderijen, beelden, preekstoelen en liturgisch vaatwerk, maar ook voor objecten die een bepaalde (cultuur)historische waarde vertegenwoordigen, zoals processieattributen, kloosterkledij of een gekalligrafeerde predikantenlijst.

Alle foto’s van deze geregistreerde voorwerpen zijn door SKKN digitaal toegankelijk gemaakt en de helft van de objectgegevens is inmiddels via een databank ontsloten. Daarnaast adviseert SKKN kerken over het beheer en behoud van hun collecties. De afgelopen jaren was de SKKN vooral actief bij de begeleiding van kerk- en kloostersluitingen, veroorzaakt door de terugloop van het aantal kerkleden en de geringe aanwas van het aantal kloosterlingen. Om hiervoor de nodige aandacht te vragen was SKKN één van de initiatiefnemers van het themajaar ’2008 Jaar van het Religieus Erfgoed’. In april 2011 heeft de SKKN samen met Museum Catharijneconvent te Utrecht en diverse andere relevante partijen de Handreiking Roerend Religieus Erfgoed ontwikkeld, een praktisch hulpmiddel voor kerken en kloosters bij het waarderen en herbestemmen van religieuze voorwerpen.

De voortschrijdende secularisatie en de daarmee gepaarde gaande inkrimping van de kerkgemeenschappen hebben echter ook tot gevolg dat de SKKN al een aantal jaar te maken heeft met een vermindering van de structurele financiële bijdragen van haar kerkelijke partners.

Ondanks de betrokkenheid van deze partners en de enorme inzet van de medewerkers lukt het niet meer de SKKN kostendekkend te exploiteren.

Na 1 juli zal, in samenspraak met alle belanghebbenden, een nieuwe bestemming worden gezocht voor de bibliotheek, archief en databank van de SKKN. Gezocht zal worden naar een (semi)wetenschappelijke instelling die werkt ten behoeve van de instandhouding en beschrijving van kerkelijk en cultureel erfgoed.

De komende tien jaar zullen veel kerken en kloosters hun deuren sluiten. Bijzondere interieurs en collecties worden hierdoor ernstig bedreigd. De Raad voor Cultuur maakt in haar recente advies voor de subsidieperiode 2013-2016 gelukkig een gerichte keuze om aandacht te besteden aan een verantwoord behoud en beheer van dit erfgoed. De Raad adviseert positief op de aanvraag van Museum Catharijneconvent om haar wetenschappelijke taken uit te breiden met de oprichting van een ondersteuningsafdeling, die samen met de kerkgemeenschappen zorg gaat dragen voor een zorgvuldige omgang met het waardevolle Nederlandse erfgoed in de kerken.