Pedofilie in de huidige maatschappij (on)gepast?

ANN - Tegenwoordig wordt er steeds vaker bericht over pedofielen die zich aan kinderen hebben vergrepen. Daar tegenover wordt de afwijzende en soms agressieve reactie van de samenleving geplaatst. Het beeld dat hierdoor gecreëerd wordt, is eentonig en stereotiep. Welke wereld ligt er achter dit beeld?

Definitie

Wanneer er over pedofielen gepraat wordt, moet er een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen pedofilie (waarbij een volwassene verlangt naar seksueel contact met kinderen) en pedoseksualiteit (waarbij er daadwerkelijk seksueel contact met kinderen plaatsvindt).[1] In de praktijk verwatert dit onderscheid, waardoor het woord pedofiel vaak onterecht meteen met kindermisbruik in verband wordt gebracht. Niet alle pedofielen kunnen dus over een kam geschoren worden. Sommigen vergrijpen zich aan kinderen, terwijl anderen alleen maar het verlangen hebben en dit nooit in een daad omzetten.[2]

Hoewel pedofielen en pedoseksuelen vaak van het mannelijk geslacht zijn, kan er ook sprake zijn van een vrouw. Volgens Jules Mulder van behandelcentrum De Waag gaat het hier wel om een kleine groep vrouwen; ongeveer 5 procent van alle pedofielen is volgens hem een vrouw. In de helft van de gevallen werkt zij samen met een man. Pedofilie wordt bij vrouwen minder vaak herkend, omdat het normaal gevonden wordt als zij bijvoorbeeld een kind knuffelen.[3]

Pedoseksuelen

Wanneer een pedofiel seksueel contact heeft met een kind is er sprake van een pedoseksueel, dit is de groep pedofielen die vaak door de media in de schijnwerpers wordt gezet. Wat opvallend is bij deze groep mensen, is dat zij meestal een beroep hebben waarin zij veel met kinderen te maken hebben. De pedoseksueel staat vaak dicht bij het kind en diens familie en kan in veel gevallen worden beschreven als kennis of familievriend. Naast direct contact wordt ook vaak de e-mail of chat gebruikt om het kind te benaderen.

Niet alleen de vertrouwensband die de familie of het kind met de pedoseksueel heeft, vergemakkelijkt (vanuit het oogpunt van de pedoseksueel) een eventueel vergrijp. Vaak heeft het kind te weinig inzicht in de situatie om te kunnen herkennen dat het om verkeerd gedrag gaat. Dit kan het geval zijn bij bijvoorbeeld jonge kinderen of kinderen met een verstandelijke beperking. Daarnaast kan er ook sprake zijn van schaamte of een schuldgevoel bij het kind waardoor het niet tegen de ouders durft te vertellen dat er sprake is van seksueel contact. Het is daarom van belang dat ouders hun kinderen al vroeg waarschuwen voor mensen met verkeerde intenties. Kinderen moeten leren ‘nee’ te durven zeggen. Ook een goede seksuele voorlichting kan hierbij een belangrijke rol spelen. Daarnaast is een goede band tussen ouder en kind van belang; pas wanneer een kind het gevoel heeft niet door de ouder afgewezen of veroordeeld te zullen worden, zal hij of zij dit soort problemen durven te bespreken.

Onderzoek

Het beeld waarin pedofilie als een psychologische aandoening, voortkomend uit oude trauma’s, gezien wordt, is in de laatste decennia langzaam maar zeker verdwenen. Veel experts zien het nu als een diepgeworteld gegeven dat niet zomaar veranderd kan worden.[4]

Uit onderzoeken blijkt dat de oorzaak van pedofilie in de hersenen gezocht moet worden. Neurobioloog Dick Swaab beschrijft het fenomeen als een geaardheid. In zijn studie ‘Wij zijn ons brein’ zet hij uiteen dat de oorzaak van een voorliefde voor kinderen, zoals pedofielen die hebben, gezocht moet worden in de hersenontwikkeling in de baarmoeder en de vroege ontwikkeling na de geboorte.[5]

Klinisch psycholoog dr. James Cantor noemt het een ziekte. Hij gelooft dat er letterlijk een gekruiste bedrading is in de hersenen van pedofielen. Dit betekent dat wanneer de pedofiel een kind ziet, in zijn hersenen niet het ouderlijke, verzorgende systeem reageert, maar het seksuele systeem, dat normaal gesproken in werking wordt gezet wanneer een man naar een vrouw kijkt. Cantor bestudeerde MRI scans en kwam ook tot de conclusie dat er grote verschillen waren in de hoeveelheid witte stof in de hersenen van pedoseksuelen, vergeleken met andere mannen. Daarnaast waren zij 2,3 cm korter, was hun IQ gemiddeld 10 tot 15 punten lager en was 30 tot 35 procent van de pedoseksuelen linkshandig in tegenstelling tot 10 tot 12 procent van de rest van de bevolking. De enige andere groepen, waarbij dezelfde cijfers qua linkshandigheid te zien zijn, zijn mensen met schizofrenie of een bipolaire stoornis.[6]

Buiten deze onderzoeken komt ook in de praktijk duidelijk naar voren dat de hersenen een belangrijke rol spelen bij pedofilie. In Amerika ontwikkelde een leraar plotseling een obsessieve interesse in kinderen. Later bleek dat hij een hersentumor had. Na het verwijderen van de tumor verdween ook zijn opgekomen interesse in kinderen. Enige tijd later keerde deze seksuele oriëntatie weer terug wat opnieuw het gevolg bleek te zijn van een tumor. Na een tweede operatie verdween weer niet alleen de tumor, maar ook zijn veranderde seksuele oriëntatie. Dit fenomeen is vaker waargenomen en wijst erop dat de aandoening biologisch bepaald is.[7]

Ondanks het feit dat er nu anders naar pedofilie wordt gekeken, wil dat niet zeggen dat de (seksuele) handelingen van pedofielen ook worden goedgekeurd. Swaab, Cantor en vele andere onderzoekers geven aan dat het van belang is om een goed inzicht te krijgen in de oorzaak van het fenomeen. Hierdoor kan er professionele hulp verleend worden en het misbruik van kinderen worden tegengegaan. Volgens Cantor biedt het taboe dat nu op dit onderwerp rust, waarbij de blik op pedofilie zeer negatief is, geen oplossing. Hij zegt dat iedereen in staat moet zijn zonder gevoel en rationeel over de situatie na te kunnen denken in plaats van meteen toe te geven aan het instinct.

Re-integratie

Ook Jannemieke Ouwerkerk, universitair docent strafrecht aan Tilburg University, wil het debat over pedofilie nuanceren. Zij is betrokken bij de stichting Mens en Strafrecht (MENS) en schreef samen met haar collega’s Jacques Claessen en Alrik de Haas een open brief, gepubliceerd in onder meer het Eindhovens Dagblad, waarin gepleit werd voor meer menselijkheid en effectiviteit in de omgang met pedofielen. Ouwerkerk merkt op dat er, naast de veroordeelde pedofielen die hun leven niet kunnen of willen beteren, er ook mensen zijn die dat juist wel willen en bereid zijn er alles aan te doen om herhaling te voorkomen. Ze vindt dat de samenleving die mensen iets moet bieden. De brief was een reactie op een uitzending van Pauw & Witteman op 4 september 2009 waarin inwoners van Deventer protesteerden tegen de aanwezigheid van pedofielen in hun stad.[8]

Dit was echter niet de eerste of laatste keer dat zo een situatie zich voordeed. Al jaren lang heerst er in Nederland een afwijzende reactie ten opzichte van veroordeelde pedofielen die weer re-integreren in de samenleving nadat ze hun straf hebben uitgezeten. Deze reactie is niet alleen afkomstig van de inwoners van de betreffende plaats, maar ook van burgemeesters. Het is meerdere keren voorgekomen dat burgemeesters, nadat zij door justitie waren ingelicht over de vrijlating van een pedofiel, stappen ondernamen die tot gevolg hadden dat de pedofiel uit de gemeente werd geweerd.[9] Dit maakt het voor de veroordeelde zedendelinquenten moeilijk om te re-integreren in de samenleving. Bovendien is de overheid, op basis van de grondwet, verplicht te zorgen voor woongelegenheid voor burgers.[10] Bij vele vrijlatingen is er dus sprake van getouwtrek: waar komt de persoon in kwestie te wonen?

Daarnaast speelt er bij de re-integratie altijd nog een tweede vraag: in hoeverre worden de inwoners van de gemeente ingelicht? Hier zitten natuurlijk twee kanten aan. Aan de ene kant willen burgers weten wat er in hun buurt speelt, maar aan de andere kant wil de burgemeester ook geen paniek zaaien. Om burgemeesters bij deze besluitvorming te helpen, buigt het OM zich, samen met de reclassering, over richtlijnen die moeten verduidelijken in hoeverre het van belang is om inwoners van de gemeente op de hoogte te stellen. Fred Teeven, staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, wil op deze manier de burgemeesters enkele handvatten bieden. De uiteindelijke beslissing over wie wel of niet wordt ingelicht, blijft echter wel bij de burgemeester liggen.[11]

Ondersteuning

Rond pedofilie bestaan tegenwoordig veel stichtingen, organisaties en initiatieven, waardoor het fenomeen van alle kanten wordt benaderd. Er is niet alleen hulp en begeleiding voor misbruikte kinderen en hun ouders, maar ook voor (veroordeelde) pedofielen en pedoseksuelen. Zo bestaan er verschillende motorclubs in Nederland die kinderen een leuke dag bezorgen, maar tegelijkertijd ook beschermen of begeleiden tijdens een proces tegen een pedoseksueel. Er bestaan verschillende hulplijnen die kinderen, ouders of pedofielen kunnen bellen wanneer zij vragen of problemen hebben. Daarnaast zijn er ook instellingen die bijvoorbeeld pedofielen helpen met hun strijd tegen het verlangen naar kinderen of veroordeelde zedendelinquenten helpen bij re-integratie in de samenleving.

Het doel van deze instellingen is er voor te zorgen dat iedereen die informatie wil over of in contact komt met pedofilie ergens terecht kan. De mogelijkheden zijn er, nu moet er ook meer gebruik van gemaakt worden. Naar aanleiding van de huidige ontwikkelingen vragen onder andere onderzoekers om het doorbreken van het taboe dat op dit onderwerp rust. Alleen op die manier komt iedereen een stap verder op het terrein van de pedofilie dat zo ver van of juist zo dicht bij het eigen bed staat.

Nicole van Rooij - ANN

[Dit artikel is niet bedoeld als pleidooi voor of tegen pedofilie. Ook is het niet mijn doel een volledig beeld van pedofilie en alle aangrenzende kwesties te schetsen. Het is mijn streven met dit artikel een inzicht te verschaffen in het taboe dat op dit gebied heerst en de huidige ontwikkelingen, die vragen om het doorbreken van dit taboe.]