Machtige mensen zijn vaak narcistisch

Mannen

Narcistische mannen: ik heb er een abonnement op gehad. De eerste was een jaar of tien geleden. Spannend, succesvol, slim, charismatisch. Praatte veel, helemaal niet erg want altijd even onderhoudend en prikkelend. Toen ik een keer aan het woord kwam en iets vertelde over mijn colleges aan vijfhonderd eerstejaars studenten, zei hij: ‘Daar zou ik wel eens bij willen zijn.’ Leuk, dacht ik, zo’n interesse in mijn werk. Tot mijn ontsteltenis vervolgde hij: ‘Ik zal jouw studenten eens uitleggen hoe de wereld écht in elkaar zit, dáár hebben ze wat aan.’
Het deed me denken aan een goede vriend die mij een buitengewoon humoristisch mailtje had gestuurd. Ik had geen kans gezien het te beantwoorden voordat we elkaar weer zagen, dus ik nam het mee naar onze afspraak met de bedoeling ‘live’ te antwoorden. Daar kwam niks van terecht, want bij iedere referentie naar zijn mail, ging hij herhalen wat hij had geschreven en uitleggen waarom het zo grappig was, waardoor ik helemaal geen kans meer kreeg om antwoord te geven!
De laatste is drie jaar geleden. Ik vertelde enthousiast dat ik columns ging schrijven voor Het Financieele Dagblad. ‘Goh’, zei deze aanvankelijk innemende executive, ‘daar sta ik regelmatig in. Weet je wat, dan mag je mij interviewen, voor je column!’

Managers

Daarna heb ik mijn abonnement op managers en directeuren beëindigd - immers een groep waar narcisme relatief vaak voorkomt. Als je erg van jezelf overtuigd bent en anderen graag voor je karretje spant, zul je misschien ook eerder een leidinggevende positie bereiken dan als je je eigen beperkingen kent en anderen als gelijkwaardigen behandelt. Ook andere narcistische kenmerken, zoals weinig inlevingsvermogen en overdrijven van je talenten, kunnen op de carrièreladder van pas komen. Een onwankelbaar geloof in je superioriteit kan onoplettende gewone stervelingen overtuigen van je grootsheid. Denk aan Berlusconi, die echt gelooft dat wetten en regels niet voor hém gelden, en aan Oracle-baas Larry Ellison, die voor elkaar heeft gekregen dat de Californische belasting zoveel meebetaalt aan zijn huis van 150 miljoen, dat hiervoor drie leraren ontslagen moeten worden. (“Wat is het verschil tussen God en Larry Ellison? God denkt niet dat hij Larry Ellison is”.)
Narcisten vinden dat ze het buitengewoon goed getroffen hebben met zichzelf, en veel minder met hun omgeving. Op het werk dulden ze geen kritiek (dan zie je opeens hun minder charmante kant), ze verwachten allerlei privileges, eigenen zich exorbitante bonussen toe, en nemen wraak op ieder die hun superioriteit in twijfel trekt of hen tegenwerkt. Worden door hun werkgever naar de psycholoog gestuurd, dan gaan ze die uitleggen dat ie met de verkeerde aan tafel zit en hun collega’s moet hebben. Het probleem van de narcist is dat hij met die stommelingen moet werken, die hij moet beschermen tegen hun eigen miskleunen en die hem nooit de erkenning geven die hij verdient.

Liefde en spelletjes

In de liefde wordt de stijl van de narcist gekenmerkt door de zogenoemde ‘game-playing love’. Ze zijn vaak vlot en charmant, ook spannend en hartstochtelijk, dus lijken als partner erg aantrekkelijk. De eerste paar weken of maanden dan. Daarna ga jij beseffen wat er gebeurt - hij ziet je als zijn trofee, en alles wat leuk aan je is, is ter meerdere glorie van hem - en híj gaat zich afvragen of je eigenlijk wel goed genoeg bent. Dus na een tijdje wil hij ‘hogerop’, ook in de liefde.
In de spreekkamer van de coach of therapeut zie je vaker de partner van de narcist, die het meestal al heel wat jaren heeft moeten stellen zonder liefde, warmte of oprechte waardering. Die hoopt dat haar partner zich gaat aanmelden. Kunt u het zich voorstellen? “Mevrouw de psycholoog, ik heb een probleem: ik heb het zó getroffen met mezelf.” Wel hebben ze soms een ander probleem: ze voelen zich gefrustreerd, omdat ze nooit de erkenning krijgen die ze verdienen en niemand hun bijzondere gaven begrijpt.

Eenzaam

Dat is de prijs die je moet betalen voor superioriteit: je voelt je niet verbonden met anderen. De narcist laat ons iets zien waar we in mindere mate allemaal last van hebben. Je mist iets heel wezenlijks door die merkwaardige menselijke neiging om bijzonder en beter dan anderen te willen zijn. Want juist een gevoel van verbondenheid maakt mensen gelukkig: het besef dat we met zijn allen, met al onze menselijke gebreken en kreukels, in hetzelfde krakkemikkige schuitje zitten. Je kunt er zelf voor kiezen of je eenzaam aan de top gaat staan, of gewoon tussen de mensen in.
Maar - en dat is het andere probleem van de narcist - die keuzevrijheid vereist wel dat je van buitenaf naar jezelf kunt kijken. Als je je teveel identificeert met je eigen ego, is het onmogelijk uit te zoomen, te reflecteren op je eigen gedrag, je drijfveren en impulsen. Je kunt nog zoveel macht over anderen (denken te) hebben, je hebt dan geen enkele macht over je eigen leven.

Bron: roos vonk blog