Russische ikonen ontmoeten westerse kunst

Met een ruime selectie ikonen uit het beroemde Andrej Rublev Museum in Moskou brengt Museum Catharijneconvent een boeiende tentoonstelling over de iconografische verschillen en overeenkomsten tussen orthodoxe en westerse christelijke kunst. Vanaf 10 april tot en met 4 augustus zijn manshoge voorbeelden van 500 jaar Russische schilderkunst geplaatst naast topstukken uit de westerse kunstgeschiedenis. De twee collecties worden aangevuld met ikonen uit particulier bezit.

Het Andrej Rublev Museum
Het Andrej Rublev Museum is toonaangevend als het gaat om Russische ikoonschilderkunst en bezit een uitgebreide collectie ikonen die tot de belangrijkste van Rusland behoort. De collectie verlaat het museum zelden of nooit. De ikonen tonen Christus, de Moeder Gods, feesten en heiligen en zijn vaak bijna manshoog. Rondom de heiligen zijn taferelen uit hun leven en hun wonderen afgebeeld. Ze laten zich lezen als een stripverhaal. De oudste ikonen op de tentoonstelling zijn gemaakt in de vijftiende eeuw en staan in de traditie van de Byzantijnse schilderkunst. Vanaf de zeventiende eeuw laten sommige ikonen duidelijk westerse invloeden zien door de import van Italiaanse, Duitse, maar vooral ook Nederlandse en Vlaamse prenten en geïllustreerde bijbels naar Rusland. Ondanks die westerse invloeden blijft het vervaardigen van een ikoon aan vaste voorschriften gebonden. Zelden zijn ikonen voorzien van een handtekening van de kunstenaar of een datering. Ikonen worden namelijk door God geschapen. De kunstenaar is slechts een tussenpersoon.

Twee collecties onder de loepMus
eum Catharijneconvent bezit een van de grootste collecties westerse religieuze kunst vanaf de vroege Middeleeuwen tot heden. Door de twee collecties tegenover elkaar te plaatsen, worden de overeenkomsten en verschillen in beeld en betekenis tussen religieuze kunst uit oost en west duidelijk. De oude westerse religieuze kunst is net als de ikoonschilderkunst aan regels gebonden, maar al snel treden de interpretatie en het talent van de kunstenaars op de voorgrond. Het religieuze aspect wordt dan vaak ondergeschikt aan de schoonheid van het schilderij.

De tentoonstelling begint met een aantal voorbeelden van Byzantijnse ikonen, die grote invloed hebben gehad op de westerse schilderkunst. Een ervan is het ivoren reliëf met de Moeder Gods Hodegetria, die de manier waarop Maria met name in de Italiaanse kunst werd afgebeeld, heeft bepaald. De Drie-eenheid wordt op ikonen volgens een vast patroon afgebeeld, terwijl in het westen met het thema wordt gevarieerd. Legt de ikoon van de Annunciatie de nadruk op de engel Gabriël en de Moeder Gods, het schilderij van de Annunciatie gaat over een tijdsbeeld in architectuur, kledij en entourage.

Nederland-Ruslandjaar 2013
In 2013 worden de vriendschappelijke betrekkingen tussen Rusland en Nederland herdacht. Hoewel de nadruk op economische relaties ligt, wordt de rijke cultuur van beide landen niet vergeten. Museum Catharijneconvent sluit zich met deze tentoonstelling aan bij de feestelijkheden.