Discussie wel of geen vlees door kweekvlees

In de discussie over de morele kanten van het eten van vlees staan de partijen vaak geharnast tegenover elkaar. Maar dat helpt de meeste mensen niet bij hun worsteling met deze lastige vraag. Zij houden van vlees en zien tegelijk steeds meer de schaduwkanten daarvan. De discussie is gebaat bij tolerantie en bij erkenning van de tegenstrijdige kanten van het vraagstuk, zonder dat vlees eten meteen wordt gedemoniseerd. Dat zegt prof.dr. Cor van der Weele bij haar aanvaarding op 17 januari van het ambt van bijzonder hoogleraar Humanistische wijsbegeerte aan Wageningen University, onderdeel van Wageningen UR. Zij denkt dat de ontwikkeling van kweekvlees deze polarisatie kan doorbreken. 

Vlees eten is voor veel mensen steeds meer een lastig onderwerp. Aan de ene kant eten de meeste mensen het erg graag, aan de andere kant zien zij steeds meer de schaduwkanten, vooral rond de positie van dieren in de samenleving en de aandacht voor hun welzijn, en rond duurzaamheid. Om zo duurzaam mogelijk te voorzien in de mondiaal groeiende vraag naar vlees wordt vaak gepleit voor een nog intensievere en efficientere veehouderij. Maar afgezien van de vraag of dat duurzaam genoeg kan zijn, botst deze strategie met een groeiend onbehagen over de intensieve veehouderij. Dat onbehagen vermindert niet door kleine verbeteringen in dierenwelzijn; het lijkt te gaan om fundamentele vragen over hoe we met dieren omgaan, zegt prof. Van der Weele in haar inagurele rede, Willen weten (wel/niet | vlees/kweekvlees). 

Rond vlees bestaat in de samenleving veel ambivalentie, ofwel tegenstrijdigheid in waardenpatronen, legt prof. Van der Weele uit: "Als individu en samenleving hebben we moeite om met die ambivalentie om te gaan. We houden er niet van, zeker niet als gewoonten en overtuigingen waaraan we erg gehecht zijn in gevaar komen. We beschikken over een heel scala van psychische en sociale mechanismen om informatie onschadelijk te maken die gewoontes bedreigen." `Strategisch niet-willen weten', is er daar een van. 

De neiging om die ambivalentie op te lossen door naar eenduidige en duidelijke keuzes te verlangen leidt tot een maatschappelijke polarisatie rond vlees, waarin bovendien vegetariers de moraal lijken te vertegenwoordigen en vleeseters het eigenbelang, aldus Van der Weele. De meeste mensen echter zijn gehecht aan vlees op hun menu maar zien ook in toenemende mate in dat de hedendaagse praktijken van dierhouderij ten behoeve van de vleesproductie op gespannen voet staat met de erkenning dat het dier behoort tot onze morele kring. Van der Weele wijst daarbij op Charles Darwin die stelde dat de mens steeds beter de gevolgen van zijn handelen overziet en daarbij zijn `morele kring' uitbreidt tot het dier. 

Prof. Van der Weele meent dat de maatschappelijke spanning rond het vraagstuk van `wel of geen vlees eten' gebaat is bij erkenning van de spanning tussen de in het geding zijnde waarden en de onderkenning dat veel mensen worstelen met deze vraag. het nodige geduld met deze worsteling zou beter zijn voor een gezamenlijke zoektocht naar oplossingen, zegt zij: "In een ambivalentie-vriendelijk klimaat zouden de problemen rond vlees aandacht kunnen krijgen zonder dat de gehechtheid aan vlees hoeft te worden gedemoniseerd." Haar eigen levensbeschouwelijke stroming, de humanistische 

beweging, heeft eenduidigheid vaak hoog in het vaandel, en kan op dit wel punt bijsturing gebruiken, meent de hoogleraar. 

Kweekvlees 

Op dit moment wordt op verschillende plaatsen onderzoek gedaan naar kweekvlees. Dat is spierweefsel dat uit stamcellen groeit met behulp van weefselkweektechnieken. Prof. Van der Weele ziet kweekvlees als aanleiding om het denken rond vlees weer in beweging te krijgen en de blokkerende polarisaties te doorbreken. Ook daar zitten ambivalenties bij, erkent ze, zoals de vraag of we onze consumptieproblemen wel moeten oplossen met technologie. Zij is daar positief over. Als dieren het alleen moeten hebben van onze gedragsverandering, konden ze wel eens lang moeten wachten. Bovendien staan technologie en moraal niet tegenover elkaar; nieuwe technolgie zet ook moraal in beweging. Bij kweekvlees acht Van der Weele dat al helemaal waarschijnlijk. 

© Nieuwsbank