Ontsnapt aan de Beeldenstorm

Voor het eerst in de geschiedenis presenteert Museum Catharijneconvent een grote overzichtstentoonstelling over middeleeuwse beeldhouwkunst uit Utrecht van vóór de Beeldenstorm.

Nog nooit zijn zoveel sculpturen die aan de golf van vernietiging tussen 1566 en 1580 zijn ontsnapt, samengebracht. De selectie omvat ruim 90 prachtige beelden van hout, steen en pijpaarde, afkomstig uit zowel de eigen collectie als uit binnen- en buitenland. De beelden zijn alle vervaardigd in Utrecht, tijdens de Middeleeuwen hét economische, religieuze, politieke en culturele centrum van de Noordelijke Nederlanden. De tentoonstelling biedt een zeldzame kijk op de rijkdom en schoonheid van de Utrechtse middeleeuwse beeldhouwkunst. Ontsnapt aan de Beeldenstorm is te zien van 16 november 2012 tot en met 24 februari 2013.

Bloeiende kunstproductie

In de Middeleeuwen groeit Utrecht uit tot het belangrijkste centrum in de Noordelijke Nederlanden op het gebied van economie, politiek, cultuur en religie. De aanwezigheid van de bisschop, kapitaalkrachtige geestelijken, invloedrijke adel en welgestelde burgers vormt een goede voedingsbodem voor de ontwikkeling van een bloeiende kunstproductie, waaronder die van de beeldhouwkunst. Er zijn maar liefst vijf kapittelkerken, vier parochiekerken en ruim twintig kloosters en abdijen in de stad aanwezig. In heel Utrecht worden beeldhouwers aan het werk gezet om deze gebouwen van beelden te voorzien.

Domfabriek

In de tweede helft van de dertiende eeuw wordt gestart met de langdurige bouw van een nieuwe kathedraal, de Domkerk. Dit gigantische bouwproject biedt veel werkgelegenheid en het aantal beeldhouwers neemt tussen 1450 en 1520 enorm toe. Behalve voor de zogenaamde Domfabriek, werken de beeldhouwers in Utrecht ook voor welvarende particulieren. Een van hun specifieke Utrechtse producten zijn gebeeldhouwde schoorsteenfriezen, waarvan uiteraard prachtige exemplaren in de expositie te zien zullen zijn.

Beroemd Utrechts beeldhouwer

Adriaen van Wesel (ca. 1417-ca. 1490) is een van de belangrijkste vijftiende-eeuwse beeldhouwers uit de Noordelijke Nederlanden. Tussen 1475 en 1477 vervaardigde hij een groot in eikenhout gesneden Maria-altaarstuk voor de Illustere-Onze-Lieve-Vrouwenbroederschap in de Sint-Janskerk in Den Bosch. Het altaar is grotendeels verloren gegaan en vandaag de dag alleen nog bekend uit archiefdocumenten en op basis van fragmenten. De twee belangrijkste bewaard gebleven altaarfragmenten bevinden zich nog steeds bij de broederschap en maken deel uit van de tentoonstelling.

Massaproductie

Naast de kostbare beelden in hout en steen worden in de loop van de vijftiende eeuw in Utrecht ook veel pijpaarden beeldjes vervaardigd. Door het materiaal - witte klei - en de snelle manier van vervaardigen zijn pijpaarden beeldjes veel goedkoper en groeien zij uit tot een populair exportproduct. Behalve kleine heiligenbeeldjes, die men ter bescherming bij zich droeg, zijn er ook grote altaarstukken van pijpaarde uitgevoerd naar onder meer Spanje en Normandië.

De expositie is tot stand gekomen in samenwerking met het Suermondt-Ludwig-Museum te Aken.